Với tính chất là một đô thị - thương cảng trung cận đại tại Hội An từ khá sớm đã hình thành hai khu vực cư trú mang một số đặc điểm riêng là nông thôn và phố thị. Khu vực phố thị nằm ở trung tâm nơi diễn ra các hoạt động buôn bán, dịch vụ và khu vực nông thôn gồm nhiều làng xã nằm ở xung quanh như các vệ tinh bao quanh hạt nhân. Sự phân biệt giữa hai khu vực này tuy không rõ ràng và không quá cách biệt nhưng không phải là “bất phân” như một số người nhận xét. Chỉ riêng về kiến trúc nhà ở thì trong hai khu vực này vẫn có nhiều điểm không giống nhau.
Biểu hiện vật thể nổi bật của di sản văn hoá Hội An là di sản kiến trúc nghệ thuật của Khu phố cổ, của vùng ven đô thị Hội An. Trong đó, Khu phố cổ Hội An được công nhận là di sản văn hóa thế giới với 2 tiêu chí II và V. Tiêu chí II: Hội An là biểu hiện vật thể nổi bật của sự kết hợp các nền văn hóa qua các thời kỳ trong một thương cảng. Thật vậy, di sản kiến trúc ở Hội An thể hiện sự giao lưu kiến trúc của Việt Nam, Trung Hoa, Nhật Bản, Pháp, Champa… Trong sách Kiến trúc cổ Việt Nam, tác giả Vũ Tam Lang phân kiến trúc cổ Việt Nam gồm có 5 loại hình: Kiến trúc quân sự - quốc phòng; Kiến trúc cung điện - dinh thự; Kiến trúc tôn giao tín ngưỡng (chùa, đền, văn miếu, lăng/mộ, đình làng, tháp Chăm); Kiến trúc dân gian (nhà ở dân gian, kiến trúc công cộng dân gian: cầu, cổng làng, quán điếm); Kiến trúc vườn cảnh(1).
Di sản kiến trúc là một bộ phận quan trọng của di sản văn hóa, đồng thời là một thành tố có vai trò lớn trong việc minh chứng quá trình lịch sử và bản sắc riêng của mỗi đô thị di sản. Sự tồn tại của di sản kiến trúc sẽ chịu nhiều tác động của sự phát triển đô thị là điều tất yếu. Trong bối cảnh xã hội hiện nay, cùng với công cuộc đổi mới để phục vụ cho nhu cầu phát triển kinh tế của đô thị thì việc bảo vệ và phát huy bộ phận di sản kiến trúc là công việc hết sức cần thiết. Để những giá trị vốn có của nó được lưu giữ và truyền đạt cho thế hệ mai sau một cách toàn vẹn, đòi hỏi phải có những phương pháp tiếp cận và can thiệp một cách thích hợp, đây là công việc khó khăn và thách thức.
Có nhiều khái niệm, định nghĩa về thuật ngữ “bảo tồn” và “phát huy” nhưng để làm rõ hơn khái niệm về bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, ta có thể hiểu như sau: Bảo tồn di sản (heritage preservation) được hiểu như là các nỗ lực nhằm bảo vệ và giữ gìn sự tồn tại của di sản theo dạng thức vốn có của nó. Phát huy di sản (heritage promotion) có nghĩa là những hành động nhằm đưa di sản văn hóa vào trong thực tiễn xã hội, coi đó như là nguồn nội lực, tiềm năng góp phần thúc đẩy sự phát triển xã hội, mang lại những lợi ích vật chất và tinh thần cho con người, thể hiện tính mục tiêu của văn hóa đối với sự phát triển của xã hội.
John Barrow sinh ngày 19/6/1764, mất ngày 23/11/1848, quê ở vùng Ulverston thuộc tỉnh Lancashire nước Anh, là con trai của một tiểu trại chủ. Sinh thời J.Barrow rất thích phiêu lưu mạo hiểm và ông đã từng đi đến nhiều nơi trên thế giới.
Nằm trong chuỗi các hoạt động chào mừng kỷ niệm ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11) và kỷ niệm 14 năm ngày Đô thị cổ Hội An được công nhận là Di sản văn hóa thế giới (04/12/1999- 04/12/2013), được sự thống nhất của UBND thành phố Hội An, Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An đã tiến hành nâng cấp Văn phòng Tư vấn thông tin di sản tại số 57 Trần Phú trở thành điểm dừng chân cho du khách, tạo thành điểm phục vụ công tác tham quan du lịch ở khu phố cổ Hội An.
Cồn Trùm Phổi trước đây thuộc thôn 3, nay là thôn Trung Châu, xã Cẩm Kim, thành phố Hội An. Với địa thế gần sông rất thuận lợi cho việc vận chuyển quân lính và lương thực, cũng như xây dựng căn cứ tạm thời nên địch chọn làm nơi đồn trú của Bộ chỉ huy để tổ chức càn quét vào các căn cứ cách mạng của ta ở Cẩm Kim.
Người làm nghề cào Hến ở Cẩm Nam - thành phố Hội An vẫn thường quen gọi nghề này một cách hình ảnh là nghề “thụt lui”, vì trong quá trình hành nghề, người làm nghề dùng cái cào lội bộ dưới sông thực hiện động tác đi thụt lùi cào Hến.
Vào giữa năm 1933, đồng chí Nguyễn Thái ở trọ tại nhà một người quen là cơ sở cách mạng tại Sài Gòn, gặp lúc những cơ sở này bị lộ, mọi người trong nhà này trong đó có đồng chí Thái bị bắt giam ở Khóm Lớn - Sài Gòn. Sau khi được trả tự do, đồng chí Nguyễn Thái về quê lập ra tổ chức tập hợp thanh niên tại Kim Bồng, đó là Hội đọc sách Kim Bồng.
Cẩm Kim là một trong những địa phương ở Hội An có lịch sử hình thành và phát triển khá lâu đời. Trước kia, nơi đây thuộc Kim Bồng châu, tổng Mỹ Khê, huyện Duy Xuyên, phủ Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam.
Ngũ hành Nương Nương là năm vị nữ thần đại diện cho năm yếu tố cấu tạo và vận hành nên vạn vật dựa trên các nguyên tắc tương sinh và tương khắc, đó là: Kim, Thủy, Mộc, Hỏa, Thổ, được gọi chung là Ngũ hành.
Bến đò Bà Chân nằm ở khu vực Cồn Đò, thôn Võng Nhi - xã Cẩm Thanh thành phố Hội An. Bến đò này địa thế hiểm trở, có nhiều gò đất cao, nước sâu, xung quanh dừa nước mọc lên rậm rạp, các loại tàu thuyền lớn có thể cập ở bến sông này. Đây là bến đò mà nhân dân Cẩm An và Cẩm Thanh thường qua lại.
Dưới góc độ ngôn ngữ và văn hóa, địa danh ở Hội An là bộ phận quan trọng của di sản văn hóa phi vật thể, là thành tố không thể thiếu cấu thành văn hóa Hội An, góp phần tạo cho văn hóa Hội An mang một sắc thái riêng, đa dạng và phong phú.
Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân - liệt sĩ Nguyễn Văn Việt sinh năm 1935 tại Trường Lệ (nay là khối Trường Lệ, phường Cẩm Châu, thành phố Hội An). Từ nhỏ, chứng kiến bao cảnh lầm than của người dân quê anh dưới bàn tay xâm lược của kẻ thù, Nguyễn Văn Việt đã hướng cuộc đời mình theo con đường cách mạng mong cho một ngày quê hương được thanh bình, người dân có cuộc sống tự do, hạnh phúc. Trọn cuộc đời mình anh đã sống, chiến đấu, hy sinh cho lý tưởng cao đẹp ấy.
Cùng với sự hình thành của Thừa Tuyên đạo Quảng Nam là làn sóng di cư của cư dân vùng Bắc bộ, Bắc Trung bộ vùng đất mới Quảng Nam từ thời cuối thế kỷ XV đời vua Lê Thánh Tôn. Trong dòng người Nam tiến đó, có các vị thủy tổ tộc Nguyễn Viết, Nguyễn Văn, Nguyễn Đức, Bùi, Ngụy, Phạm, Lê, Võ từ Thanh Hóa, Nghệ An đã chọn Thanh Hà làm nơi lập nghiệp, lập làng và làng Thanh Hà.
Múa Thiên cẩu là một loại múa linh vật lưu truyền ở Hội An. Về tên gọi, Thiên cẩu có nghĩa là con chó nhà trời, con vật này được tô điểm thành một linh vật mang tính huyền thoại với những đặc điểm khác thường.
Bên cạnh công tác chuyên môn như nghiên cứu về lịch sử - văn hóa, quản lý, bảo tồn trùng tu di tích trên địa bàn Thành phố thì hoạt động bảo tàng là một mảng không thể thiếu của Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản văn hóa Hội An.
Hội An từ lâu được biết đến là một thương cảng sầm uất vào thế kỷ XVII - XVIII. Với nhiều thương nhân từ các nước phương Tây, các nước châu Á đến buôn bán và sinh sống tạo cho Hội An một cuộc sống nhộn nhịp, tấp nập vào thời điểm đó. Sự hình thành thương cảng ngày ấy đã mang lại cho Hội An một “vẻ đẹp không trùng lắp” như ngày hôm nay.
Nghề khai thác yến sào của cư dân làng Thanh Châu ( nay là thôn Thanh Đông xã Cẩm Thanh) có lịch sử hình thành từ lâu đời và đã được nhiều tư liệu, thư tịch ghi chép. Trong lịch sử, đặc biệt là dưới thời nhà Nguyễn, nghề khai thác yến sào của làng Thanh Châu có những đóng góp to lớn trong lĩnh vực kinh tế của Hội An nói riêng, Quảng Nam nói chung, đông thời góp phần đảm bảo an ninh quốc phòng ở vùng biển đảo miền Trung Việt Nam.
Trong quá khứ, từ thế kỷ XV đến thế kỷ XVII, thương cảng Hội An phát triển mạnh thu hút thương khách từ nhiều nơi trên thế giới đến giao lưu buôn bán, trở thành trung tâm trung chuyển mậu dịch quốc tế cho cả khu vực.