Quy hoạch di sản Hội An: Hơn một thập niên nhiều dấu ấn

     Những điểm nhấn lớn

     Quy hoạch tổng thể đầu tư bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Di sản văn hóa thế giới Đô thị cổ Hội An, gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2012 - 2025 (gọi tắt là quy hoạch Di sản thế giới Hội An) do Thủ tướng Chính phủ ký quyết định phê duyệt số 78 vào ngày 12/1/2012. Cụ thể hóa quy hoạch, đến nay, địa phương đã triển khai được 13 dự án với tổng kinh phí hơn 156 tỷ đồng. Cạnh đó, có 2 dự án đang thực hiện với kinh phí hơn 666 triệu đồng.

     Hai nhiệm vụ quy hoạch trọng tâm để cụ thể hóa quy hoạch Di sản thế giới Hội An gồm nhiệm vụ đầu tư bảo tồn di sản văn hóa và nhiệm vụ quy hoạch đầu tư gắn với phát triển du lịch.

     Đáng chú ý, ngoài khu di sản, 255 công trình, địa điểm có giá trị về lịch sử, văn hóa đã được khảo sát, kiểm kê để lập danh mục bảo vệ. Trong giai đoạn này, Nhà nước đã thực hiện đầu tư từ nguồn vốn ngân sách cho 75 dự án để tu bổ, tôn tạo di tích. UBND thành phố Hội An (cũ) cũng đã ban hành 2 cơ chế hỗ trợ tu bổ, tôn tạo di tích tư nhân, tập thể cho các di tích trong khu di sản và vùng ven, góp phần đắc lực vào công tác bảo vệ di sản.

     Đến nay, Hội An có 8 di sản được ghi vào Danh mục quốc gia về di sản văn hóa phi vật thể và 5 nghệ nhân được công nhận danh hiệu nghệ nhân ưu tú trên lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể.

     Với nhóm nhiệm vụ quy hoạch đầu tư gắn với phát triển du lịch, ông Hà Vỹ, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố Đà Nẵng cho hay, trong giai đoạn này Hội An đã tập trung mở rộng không gian phát triển du lịch ra vùng ven, làng quê, biển - hải đảo. Hoạt động tham quan tại các điểm đến vệ tinh của khu phố cổ có đà tăng trưởng mạnh. Các loại hình du lịch ngày càng đa dạng, trong đó du lịch cộng đồng được chú trọng, mang lại nhiều lợi ích cho người dân địa phương.

     Ông Trần Đình Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đánh giá, việc cụ thể hóa quy hoạch di sản thế giới Hội An cơ bản đã đáp ứng 5 mục tiêu.

     Bao gồm, thứ nhất bảo tồn bền vững giá trị di sản, bảo tồn cảnh quan vốn có, môi trường cảnh quan liên hệ. Thứ hai là mục tiêu nâng cao, phát huy vai trò cộng đồng trong việc bảo tồn di sản. Thứ ba là hài hòa trong bảo tồn đô thị với phát triển đô thị mới mang tính chất “sinh thái - văn hóa - du lịch”. Thứ tư là nâng cấp hạ tầng kỹ thuật đô thị cổ thích ứng biến đổi khí hậu. Và cuối cùng là đáp ứng các yêu cầu của một di sản văn hóa thế giới lẫn đáp ứng đường hướng phát triển kinh tế địa phương, chuẩn bị cơ sở cho các bước tiếp theo để hướng đến đô thị loại II.

     Trăn trở về nguồn lực

     Bên cạnh những thành tựu, trăn trở lớn nhất được các bên liên quan chỉ ra chính là việc huy động các nguồn lực cụ thể hóa quy hoạch Di sản thế giới Hội An giai đoạn 2012 - 2025 khá hạn chế. Ông Trần Đình Thành nói: “Trong giai đoạn này, Hội An hầu như không thu hút được các nguồn vốn đầu tư từ Trung ương cho bảo tồn di sản”.

     Do hạn chế về nguồn vốn, đặc biệt là vốn từ Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa giai đoạn 2012 - 2015 và ngân sách địa phương, nên đến đầu năm 2015, hầu hết dự án trong quy hoạch Di sản thế giới Hội An vẫn “đứng bánh”.

     Trong giai đoạn 2016 - 2020, các dự án trọng điểm được UBND thành phố Hội An (cũ) đề xuất xem xét chủ trương đầu tư với 80% vốn từ Trung ương thì lại không được đưa vào kế hoạch đầu tư công trung hạn khiến công tác cụ thể hóa quy hoạch cũng gặp nhiều khó khăn.

     Một số dự án thành phần theo quy hoạch không triển khai được vì không xác định được nguồn vốn khi lập dự án, như dự án “Khảo sát, nghiên cứu khoa học, đào tạo, quảng bá phát huy giá trị văn hóa phi vật thể ở Hội An” hay dự án “Cải tạo thích nghi một số công trình phù hợp cảnh quan đô thị cổ và tái hiện không gian phố cổ”. Cạnh đó, dự án đầu tư trưng bày Bảo tàng Hội An với kinh phí hơn 200 tỷ đồng hiện mới chỉ ở bước lập hồ sơ đầu tư.

     Theo UBND thành phố Đà Nẵng, do các dự án thành phần, tổng thể chưa được hình thành ngay từ đầu nên cũng ảnh hưởng đến tính liên kết và tổng thể của quy hoạch. Cạnh đó, các chương trình, dự án đầu tư sau này từ ngân sách địa phương chưa đủ tầm so với quy mô quy hoạch.

     Phó Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng Nguyễn Thị Anh Thi cho biết, năm 2025 là thời điểm kết thúc niên hạn của Quy hoạch đầu tư tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Di sản văn hóa thế giới Đô thị cổ Hội An. Đây là thời điểm để các bên liên quan hoạch định một tầm nhìn mới, định hướng tổng thể và dài hạn cho giai đoạn tiếp theo nhằm phù hợp với những điều kiện, yêu cầu và thách thức trong tình hình hiện nay.