Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An
50 năm - mùa xuân lịch sử
Cuộc tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975, giải phóng quê hương Hội An, góp phần kết thúc 30 năm chiến tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc về lãnh thổ và thể chế, thể hiện ý nguyện của toàn dân vì một Việt Nam hùng cường, phát triển thịnh vượng, sánh vai với các cường quốc, năm châu.
Ngày 27/01/1973, “Hiệp định về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam” (Hiệp định Paris) được ký kết. Một thời cơ mới của cách mạng nước ta được mở ra, nhưng ở miền Nam: súng vẫn nổ, máu vẫn chảy và cuộc chiến tranh vẫn còn tiếp diễn. Địch liên tiếp tiến hành các cuộc hành quân, lấn chiếm, thực hiện chiến lược “tràn ngập lãnh thổ”.
Trên chiến trường Hội An, địch huy động một lực lượng quân sự lớn, tập trung tối đa vũ khí mở các cuộc hành quân vây ráp, lấn chiếm các vùng giải phóng của ta ở Cẩm An, Cẩm Hà, Cẩm Kim, Cẩm Thanh, nhằm kiểm soát được nhiều dân, chiếm được nhiều đất để làm chủ chiến trường. Đồng thời, địch tăng cường đánh phá phong trào cách mạng và cơ sở quần chúng bằng nhiều thủ đoạn hết sức thâm độc, tàn bạo. Âm mưu của chúng là hòng kiểm soát được nhiều dân, chiếm được nhiều đất, xóa thế xen kẽ “da báo” và những vùng căn cứ lõm của ta để làm chủ chiến trường.
Trong những ngày ác liệt này, quân và dân Hội An đã nêu cao tinh thần chiến đấu dũng cảm, ngoan cường. Bộ đội, du kích ngày đêm vùi mình trong cát bỏng ở An Bàng, Tân Thành; ngâm mình dưới rừng dừa nước Cẩm Thanh để kiên trì bám đánh địch, bẻ gãy hàng loạt đợt tiến công của chúng để giữ vững trận địa.
Trên chiến trường Quảng Nam - Đà Nẵng, quân ta giành được những thắng lợi vang dội, tiêu biểu là chiến thắng Nông Sơn - Trung Phước (18/7/1974), chiến thắng Thượng Đức (7/8/1974) đã gây nên tiếng vang lớn, tạo bàn đạp tiến công mới, làm cho tuyến phòng thủ ngoài cùng của quân ngụy tại Đà Nẵng bị xóa bỏ. Năm 1974, quân và dân miền Nam thực hiện chiến lược phản công và tổng tấn công đánh bại cơ bản kế hoạch “bình định” của địch, buộc chúng phải quay về cố giữ những đô thị và một số vùng chiến lược.
Trước sự chuyển biến nhanh chóng của tình hình cách mạng miền Nam, từ ngày 30/9 đến ngày 8/10 năm 1974, Bộ Chính trị tổ chức Hội nghị quyết định phương án giải phóng miền Nam. Hội nghị nhất trí phương án giải phóng miền Nam trong hai năm 1975 và 1976, đồng thời phê chuẩn kế hoạch tác chiến năm 1975 của Bộ Tổng tham mưu, đôn đốc các chiến trường, các lực lượng khẩn trương chuẩn bị cho cuộc tổng tiến công và nổi dậy.
Phối hợp cùng với chiến trường cả tỉnh, lực lượng vũ trang Hội An cùng với du kích và bộ đội Duy Xuyên mở những cuộc tấn công liên tục hàng loạt cứ điểm, chốt điểm của địch ở Xuyên Tân, Xuyên Thái, hỗ trợ đồng bào phá banh khu dồn Triều Châu; vùng giải phóng Đông Duy Xuyên được mở rộng, tạo ra một bình phong vững chắc uy hiếp địch từ phía Nam Hội An.
Ngày 10/3/1975, chiến dịch Tây Nguyên đại thắng, cổ vũ mạnh mẽ cho cuộc tổng tiến công và nổi dậy giải phóng miền Nam trước mùa mưa năm 1975. Ngày 10/3/1975, Bộ Chính trị chủ trương giải phóng miền Nam trong năm 1975. Ngày 21/3/1975, chiến dịch Hồ Chí Minh bắt đầu nổ ra, quân ta ta thu được nhiều thắng lợi trên tất cả các chiến trường.
Hòa chung khí thế tiến công của quân, dân miền Nam, quân và dân Hội An tấn công tiêu diệt nhiều đồn bót, chốt điểm địch ở Xuyên Thọ, tấn công địch ở thôn 3, Cẩm Kim. Vùng giải phóng được mở rộng từ Nam Phước đến Xuyên Thọ qua Cẩm Kim. Hành lang Xuyên Thái - Xuyên Tân - Xuyên Long - Cẩm Kim được thiết lập.
Thực hiện chủ trương của Khu ủy V và Đặc khu ủy Quảng Đà, Thị ủy Hội An triệu tập hội nghị cán bộ chủ chốt các ngành, các giới, các xã, phường để triển khai mệnh lệnh về kết hợp tấn công và nổi dậy giải phóng từng địa bàn theo phương châm “Huyện giải phóng huyện, xã giải phóng xã”. Thị ủy nhận định thời cơ phát động tổng tiến công và nổi dậy giải phóng hoàn toàn thị xã đang đến độ chín muồi. Ủy ban khởi nghĩa Thị xã được thành lập, do đồng chí Võ Hiên - Bí thư Thị ủy làm Trưởng ban. Một số cán bộ được phân công về bám sát địa bàn, tập hợp lực lượng chuẩn bị phát động quần chúng nổi dậy giành chính quyền ở các thôn, xã.
Cơ quan tiền phương vận tải tổ chức huy động các đoàn thuyền ở Cẩm Thanh, Cẩm Nam, Cẩm Kim để chuyển quân vào nội ô thị xã. Bộ phận giao liên được tổ chức theo các đường dây bên ngoài và bên trong, túc trực thường xuyên đảm bảo liên lạc thông suốt giữa chỉ huy Ủy ban khởi nghĩa thị xã đến các đơn vị, xã phường.
7 giờ ngày 23 tháng 3 năm 1975, Thị xã nhận mệnh lệnh Bộ tư lệnh Mặt trận 4 Quảng Đà nêu rõ quân ta đang trên đà tấn công mạnh, quân địch co cụm về các thành phố cố thủ. Bộ tư lệnh giao cho Ban chỉ huy Thị đội Hội An sử dụng lực lượng vũ trang địa phương tấn công tiêu diệt một số chốt điểm quan trọng ở các vùng ven, hỗ trợ nhân dân vùng lên phá các trại tập trung, khu dồn, mở rộng vùng giải phóng tạo thế uy hiếp địch, giữ chân địch co cụm tại chỗ để quân chủ lực của ta bao vây tiêu diệt.
Thời cơ cách mạng đã đến! 12 giờ trưa ngày 27/3/1975, Ủy ban khởi nghĩa Thị xã quyết định phát động cuộc tổng tiến công và nổi dậy giải phóng toàn thị xã Hội An. 2 giờ sáng ngày 28/3/1975, lực lượng của ta chia làm nhiều hướng, nhiều bộ phận tập kích vào nội ô Hội An. Mũi thứ nhất từ Xuyên Tân vượt qua Cẩm Kim, qua Ngọc Thành về chiếm lĩnh bến xe và tiến đánh tiểu khu Quảng Nam tấn công về phía tây bắc Thị xã đánh chiếm khu Chi Lăng, khu vực lao xá, miếu ông Cọp và sân bay. Mũi thứ hai từ Xuyên Tân vượt qua Cẩm Thanh tiến về nội ô đánh chiếm quận lỵ Hiếu Nhơn, khu Công binh, Tiểu khu và chốt giữ các ngã đường trong nội ô. Mũi thứ ba từ Cẩm Thanh tiến về Cồn Chài đánh chiếm trại Tây Hồ, Ty cảnh sát và các mục tiêu quan trọng khác. Phối hợp nhịp nhàng với các mũi tiến công quân sự, nhân dân ở 12 khu dồn và trại tập trung đồng loạt nổi dậy làm chủ hoàn toàn các vùng ngoại ô Thị xã ngay trong đêm 27/3/1975.
5 giờ sáng ngày 28/3/1975, sau khi chiếm lĩnh hầu hết trận địa, các mục tiêu của địch, giải phóng nhà lao Hội An, quân ta tập kết về Tòa hành chính Quảng Nam. Cờ Mặt trận dân tộc giải phóng phất phới tung bay trên dinh luỹ kẻ thù, toàn bộ hệ thống ngụy quân, ngụy quyền ở Hội An bị tan rã. Quần chúng hò reo, từng đoàn người xuống đường giương cao cờ, biểu ngữ mừng thắng lợi. Làng quê, phố xá ngập tràn trong niềm hân hoan của ngày hội chiến thắng vẹn toàn.
Cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 ở Hội An toàn thắng, góp phần to lớn vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ lịch sử: Giành độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc, mở ra kỷ nguyên mới, kỷ nguyên xây dựng đất nước ta “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn” theo di nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
50 năm sau ngày quê hương giải phóng, gần 40 thực hiện công cuộc đổi mới của Đảng, Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân Hội An không ngừng nỗ lực, vượt lên khó khăn, thử thách, xây dựng, phát triển thành phố và giành được những thành tựu quan trọng, có ý nghĩ to lớn trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, làm rạng rỡ những danh hiệu cao quý do Đảng, nhà nước phong tặng: Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng lao động trong thời kỳ đối mới.
Phát huy truyền thống yêu nước, đấu tranh cách mạng và tinh thần bách chiến, bách thắng của mùa xuân 1975 lịch sử, Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân thành phố quyết tâm xây dựng thành công Hội An - Thành phố Sinh thái, Văn hóa, Du lịch, phát triển bền vững.
Trên chiến trường Hội An, địch huy động một lực lượng quân sự lớn, tập trung tối đa vũ khí mở các cuộc hành quân vây ráp, lấn chiếm các vùng giải phóng của ta ở Cẩm An, Cẩm Hà, Cẩm Kim, Cẩm Thanh, nhằm kiểm soát được nhiều dân, chiếm được nhiều đất để làm chủ chiến trường. Đồng thời, địch tăng cường đánh phá phong trào cách mạng và cơ sở quần chúng bằng nhiều thủ đoạn hết sức thâm độc, tàn bạo. Âm mưu của chúng là hòng kiểm soát được nhiều dân, chiếm được nhiều đất, xóa thế xen kẽ “da báo” và những vùng căn cứ lõm của ta để làm chủ chiến trường.
Trong những ngày ác liệt này, quân và dân Hội An đã nêu cao tinh thần chiến đấu dũng cảm, ngoan cường. Bộ đội, du kích ngày đêm vùi mình trong cát bỏng ở An Bàng, Tân Thành; ngâm mình dưới rừng dừa nước Cẩm Thanh để kiên trì bám đánh địch, bẻ gãy hàng loạt đợt tiến công của chúng để giữ vững trận địa.
Trên chiến trường Quảng Nam - Đà Nẵng, quân ta giành được những thắng lợi vang dội, tiêu biểu là chiến thắng Nông Sơn - Trung Phước (18/7/1974), chiến thắng Thượng Đức (7/8/1974) đã gây nên tiếng vang lớn, tạo bàn đạp tiến công mới, làm cho tuyến phòng thủ ngoài cùng của quân ngụy tại Đà Nẵng bị xóa bỏ. Năm 1974, quân và dân miền Nam thực hiện chiến lược phản công và tổng tấn công đánh bại cơ bản kế hoạch “bình định” của địch, buộc chúng phải quay về cố giữ những đô thị và một số vùng chiến lược.
Trước sự chuyển biến nhanh chóng của tình hình cách mạng miền Nam, từ ngày 30/9 đến ngày 8/10 năm 1974, Bộ Chính trị tổ chức Hội nghị quyết định phương án giải phóng miền Nam. Hội nghị nhất trí phương án giải phóng miền Nam trong hai năm 1975 và 1976, đồng thời phê chuẩn kế hoạch tác chiến năm 1975 của Bộ Tổng tham mưu, đôn đốc các chiến trường, các lực lượng khẩn trương chuẩn bị cho cuộc tổng tiến công và nổi dậy.
Phối hợp cùng với chiến trường cả tỉnh, lực lượng vũ trang Hội An cùng với du kích và bộ đội Duy Xuyên mở những cuộc tấn công liên tục hàng loạt cứ điểm, chốt điểm của địch ở Xuyên Tân, Xuyên Thái, hỗ trợ đồng bào phá banh khu dồn Triều Châu; vùng giải phóng Đông Duy Xuyên được mở rộng, tạo ra một bình phong vững chắc uy hiếp địch từ phía Nam Hội An.
Ngày 10/3/1975, chiến dịch Tây Nguyên đại thắng, cổ vũ mạnh mẽ cho cuộc tổng tiến công và nổi dậy giải phóng miền Nam trước mùa mưa năm 1975. Ngày 10/3/1975, Bộ Chính trị chủ trương giải phóng miền Nam trong năm 1975. Ngày 21/3/1975, chiến dịch Hồ Chí Minh bắt đầu nổ ra, quân ta ta thu được nhiều thắng lợi trên tất cả các chiến trường.
Hòa chung khí thế tiến công của quân, dân miền Nam, quân và dân Hội An tấn công tiêu diệt nhiều đồn bót, chốt điểm địch ở Xuyên Thọ, tấn công địch ở thôn 3, Cẩm Kim. Vùng giải phóng được mở rộng từ Nam Phước đến Xuyên Thọ qua Cẩm Kim. Hành lang Xuyên Thái - Xuyên Tân - Xuyên Long - Cẩm Kim được thiết lập.
Thực hiện chủ trương của Khu ủy V và Đặc khu ủy Quảng Đà, Thị ủy Hội An triệu tập hội nghị cán bộ chủ chốt các ngành, các giới, các xã, phường để triển khai mệnh lệnh về kết hợp tấn công và nổi dậy giải phóng từng địa bàn theo phương châm “Huyện giải phóng huyện, xã giải phóng xã”. Thị ủy nhận định thời cơ phát động tổng tiến công và nổi dậy giải phóng hoàn toàn thị xã đang đến độ chín muồi. Ủy ban khởi nghĩa Thị xã được thành lập, do đồng chí Võ Hiên - Bí thư Thị ủy làm Trưởng ban. Một số cán bộ được phân công về bám sát địa bàn, tập hợp lực lượng chuẩn bị phát động quần chúng nổi dậy giành chính quyền ở các thôn, xã.
Cơ quan tiền phương vận tải tổ chức huy động các đoàn thuyền ở Cẩm Thanh, Cẩm Nam, Cẩm Kim để chuyển quân vào nội ô thị xã. Bộ phận giao liên được tổ chức theo các đường dây bên ngoài và bên trong, túc trực thường xuyên đảm bảo liên lạc thông suốt giữa chỉ huy Ủy ban khởi nghĩa thị xã đến các đơn vị, xã phường.
7 giờ ngày 23 tháng 3 năm 1975, Thị xã nhận mệnh lệnh Bộ tư lệnh Mặt trận 4 Quảng Đà nêu rõ quân ta đang trên đà tấn công mạnh, quân địch co cụm về các thành phố cố thủ. Bộ tư lệnh giao cho Ban chỉ huy Thị đội Hội An sử dụng lực lượng vũ trang địa phương tấn công tiêu diệt một số chốt điểm quan trọng ở các vùng ven, hỗ trợ nhân dân vùng lên phá các trại tập trung, khu dồn, mở rộng vùng giải phóng tạo thế uy hiếp địch, giữ chân địch co cụm tại chỗ để quân chủ lực của ta bao vây tiêu diệt.
Thời cơ cách mạng đã đến! 12 giờ trưa ngày 27/3/1975, Ủy ban khởi nghĩa Thị xã quyết định phát động cuộc tổng tiến công và nổi dậy giải phóng toàn thị xã Hội An. 2 giờ sáng ngày 28/3/1975, lực lượng của ta chia làm nhiều hướng, nhiều bộ phận tập kích vào nội ô Hội An. Mũi thứ nhất từ Xuyên Tân vượt qua Cẩm Kim, qua Ngọc Thành về chiếm lĩnh bến xe và tiến đánh tiểu khu Quảng Nam tấn công về phía tây bắc Thị xã đánh chiếm khu Chi Lăng, khu vực lao xá, miếu ông Cọp và sân bay. Mũi thứ hai từ Xuyên Tân vượt qua Cẩm Thanh tiến về nội ô đánh chiếm quận lỵ Hiếu Nhơn, khu Công binh, Tiểu khu và chốt giữ các ngã đường trong nội ô. Mũi thứ ba từ Cẩm Thanh tiến về Cồn Chài đánh chiếm trại Tây Hồ, Ty cảnh sát và các mục tiêu quan trọng khác. Phối hợp nhịp nhàng với các mũi tiến công quân sự, nhân dân ở 12 khu dồn và trại tập trung đồng loạt nổi dậy làm chủ hoàn toàn các vùng ngoại ô Thị xã ngay trong đêm 27/3/1975.
5 giờ sáng ngày 28/3/1975, sau khi chiếm lĩnh hầu hết trận địa, các mục tiêu của địch, giải phóng nhà lao Hội An, quân ta tập kết về Tòa hành chính Quảng Nam. Cờ Mặt trận dân tộc giải phóng phất phới tung bay trên dinh luỹ kẻ thù, toàn bộ hệ thống ngụy quân, ngụy quyền ở Hội An bị tan rã. Quần chúng hò reo, từng đoàn người xuống đường giương cao cờ, biểu ngữ mừng thắng lợi. Làng quê, phố xá ngập tràn trong niềm hân hoan của ngày hội chiến thắng vẹn toàn.
Cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 ở Hội An toàn thắng, góp phần to lớn vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ lịch sử: Giành độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc, mở ra kỷ nguyên mới, kỷ nguyên xây dựng đất nước ta “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn” theo di nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
50 năm sau ngày quê hương giải phóng, gần 40 thực hiện công cuộc đổi mới của Đảng, Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân Hội An không ngừng nỗ lực, vượt lên khó khăn, thử thách, xây dựng, phát triển thành phố và giành được những thành tựu quan trọng, có ý nghĩ to lớn trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, làm rạng rỡ những danh hiệu cao quý do Đảng, nhà nước phong tặng: Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng lao động trong thời kỳ đối mới.
Phát huy truyền thống yêu nước, đấu tranh cách mạng và tinh thần bách chiến, bách thắng của mùa xuân 1975 lịch sử, Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân thành phố quyết tâm xây dựng thành công Hội An - Thành phố Sinh thái, Văn hóa, Du lịch, phát triển bền vững.
Tác giả: Phùng Tấn Vinh
Nguồn tin: Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An
Những tin cũ hơn
