Truyền thuyết về ba vị thần ở làng Thanh Hà

         Tục truyền rằng ngày xưa trong làng Thanh Hà có một người con gái nhà họ Nguyễn được gả cho ông Thiệp người làng Đại Lợi, huyện Đại Lộc. Hai vợ chồng ở tại làng Thanh Hà, sau một thời gian sống chung thì bà có thai, điều lạ là bà mang thai đến 3 năm mới sinh, càng kì lạ hơn, khi lâm bồn bà sinh được 3 cái trứng. Thấy vậy, hai vợ chồng đều sửng sốt và cho là điều quái dị, bèn lấy ba trứng ấy bỏ vào một cái om thả xuống sông đẩy cho trôi đi, om trứng ấy trôi ra tận đảo Cù Lao Chàm làng Tân Hiệp thuộc tổng Thanh Châu, phủ Điện Bàn, sau đó, ba trứng nở được ba ông rắn sống nương dựa nơi làng Tân Hiệp. Đến khi trưởng thành ba ông rắn về quê thăm cha mẹ, khi về gặp ông Thiệp đang dọn ruộng, ba ông bò luẫn quẩn bên chân, lúc ấy, ông Thiệp cắt cỏ vô tình làm đứt đuôi một ông rắn nhỏ. Về sau, khi làng cúng có người lên đồng kể lại chuyện này cho vợ chồng ông Thiệp và dân làng nghe và nói với dân làng phải làm miếu thờ ba ngài. Từ đó ba ông được thờ cả ở ba nơi là Tân Hiệp, Thanh Hà và ở làng Đại Lợi.

          Sau khi cha mẹ ba ông từ trần, hằng năm đến ngày tảo mộ và ngày kỵ nhật thì ba ông về nằm nơi mộ, hoặc ngày sóc, ngày vọng người dân vào thắp hương thì thấy ba ông rắn rất lớn nằm cuộn tròn trên khám thờ. Miếu Tam Vị chính là nơi thờ ba ngài ấy, nhưng cách ba bốn mươi năm nay thì không thấy ba ông rắn nữa.
          Người trong làng lại bảo nhau rằng, thỉnh thoảng có luồng gió thổi rất to đi qua làng làm gãy cây cối thì ba ông đi về làng, ở mộ bà Thiệp thỉnh thoảng có gió thổi cát vun lên mộ thì người ta nói ba ngài về tảo mộ. Năm nào bị hạn to hoặc có dịch bệnh thì làng đến cầu đảo ở miếu Tam Vị thường có hiệu nghiệm.
          Ông Tứ có ba đạo sắc phong vào đời vua Tự Đức năm thứ thứ ba, đời vua Tự Đức năm thứ năm và đời vua Đồng Khánh năm thứ hai, triều đình giao cho làng Thanh Hà thờ phụng thần, làng trích ruộng công đặt làm tế điền, đấu giá lấy bạc mua lễ vật cúng hằng năm vào dịp xuân thu tại miếu Tam Vị. Trong khi cúng tế cũng có những cấm kỵ không được phạm vào như không được say sưa nói lời to, thô tục… ngày thường không được nói các từ phạm vào tên húy các ngài, như không được nói từ “cụt”, áo cụt thì nói chệch đi là “áo quạ”. Những người phạm phải điều cấm kỵ phải chịu vạ một mâm trầu, cau, rượu, người phạm cấm khi tế xong chờ hội đồng lễ trách phạt, người mắc vạ phải chạy tiền, nếu người nào không tuân theo thì giao Lý trưởng trình quan địa phương trị tội, lỗi nhẹ thì tha bổng, lỗi nặng thì có giấy lưu chiếu tại làng.
          Trên đây là sự tích về ba vị thần làng Thanh Hà theo điều tra về thần tích thần sắc của viện Viễn Đông Bác Cổ. Hiện nay ba vị thần này không còn được thờ cúng tại làng nữa, cũng như miếu Tam Vị cũng đã không còn nữa. Sự tích được lưu truyền đã phản ánh một phần nào đó về sự giao lưu văn hóa, quá trình di cư của một số vùng miền như Đại Lộc, Thanh Hà, Cù Lao Chàm – Hội An trong lịch sử.