Chùa Long Tuyền ở Hội An

         Theo các tài liệu cho biết, tổ khai sơn chùa là thiền sư Phổ Thoại, thiền sư có tên là Nguyễn Văn Thọ, sinh năm Ất Hợi (1875) tại xã Cẩm Kim, thị xã Hội An, tỉnh Quảng Nam. Năm Đinh Hợi (1887), khi vừa tròn 12 tuổi, thiền sư xuất gia với Tổ Chương Đạo - Tôn Tùng tại chùa Chúc Thánh, với pháp danh Ấn Nghiêm, tự Tổ Thân. Thiền sư vốn người thông minh, tính tình cương trực nhưng khiêm nhượng nên được các chư tăng rất yêu mến. Vào tháng 4 năm Ất Mùi (1895), khi vừa tròn 20 tuổi, Thiền sư được Tổ Vĩnh Gia truyền trao pháp hiệu là Phổ Thoại.

          Năm Kỷ Dậu (1909), được Phật tử hiến cúng khu đất tại ấp Hậu Xá, xã Thanh Hà, Thiền sư xin phép Tổ Vĩnh Gia ra lập một thảo am nhỏ lấy tên là Long Tuyền để tiện việc tu niệm. Từ đó, Thiền sư Phổ Thoại dần dần xây dựng Long Tuyền thành một ngôi chùa có quy mô lớn và được triều đình nhà Nguyễn ban sắc tứ vào năm Quý Dậu (1933). Trải qua các lần tu bổ vào năm 1965, 1970, 1984, 1993… Ngôi chùa đã giữ được nét cổ kính như ngày nay.
           Nhìn tổng thể, chùa Long Tuyền có diện tích trên 1500m², mặt tiền quay về hướng Đông Nam. Tam quan chùa nằm sát đường bêtông, cửa vào ra dạng vòm cuốn, phần trên tam quan có ghi “Tam quan chùa Long Tuyền”. Bước qua tam quan là hai lối dẫn vào chùa được láng ximăng, hai bên là vườn hoa. Các hạng mục kiến trúc lớn của chùa gồm 4 công trình nằm trên trục dọc. Nếu lấy chánh điện làm trung tâm thì các công trình còn lại được bố trí như sau: bên phải là nhà tăng, trai đường, phòng tiếp khách, phòng trụ trì; bên trái là giảng đường, chính giữa là chánh điện, cách chánh điện khoảng 10m về phía Bắc là Tổ đường.
          Chánh điện là công trình có giá trị kiến trúc nghệ thuật nhất, kết cấu theo kiểu tiền đường hậu điện. Công trình được lợp ngói âm dương. Các trụ tiền đường đúc bằng bê tông cốt thép hình tròn. Bờ nóc, bờ chảy cẩn sành sứ hoa văn rồng, hoa lá. Chánh điện có lối vào được đóng mở bằng sáu cánh cửa bằng gỗ kết cấu “thượng song hạ bản”. Chánh điện được chia làm 3 gian 2 chái, ba gian giữa thờ tự, 2 chái là hành lang. Xà cò chánh điện có ghi Ấn nghiêm Đại sư khai sơn chùa Long Tuyền năm Kỷ Dậu (1909), Đại trùng tu năm Quý Dậu  (1993). Phía Tây Bắc chánh điện còn có tháp tổ là nơi an táng cố hòa thượng Phổ Thoại được chạm khắc tinh xảo, đỉnh tháp trang trí hình hoa sen.
          Hệ thống thờ tự trong chùa rất phong phú và trang nghiêm, gồm có Quan âm Thiên thủ thiên nhãn, Tiêu diện Đại sĩ, Hộ Pháp Vi Đà, Tam thế phật ở sân chùa. Bộ tượng chính ở Đại hùng Bửu điện thờ Đức Phật thích ca và Di đà Tam Tôn gồm tượng Phật Di Đà ở giữa, bên phải là Quan Thế Âm Bồ Tát, bên trái là Đại Thế Chí Bồ Tát. Ngoài ra còn có thờ Phổ Hiền Bồ tát, Văn Thù Bồ Tát và Thập Bát La Hán. Phía sau chính điện là Hậu đường thờ Lịch đại tổ sư. Sau cùng là Tổ đường thờ Bồ Đề Đạt Ma, long vị và di ảnh các cố Hòa thượng trụ trì của chùa.
Cũng như các ngôi chùa khác, hàng năm tín đồ trong chùa tổ chức những ngày lễ tế lớn sau: Vía Phật Đản sanh, Vía Quan Thế âm, Vu Lan báo hiếu, Vía Đức Phật thành đạo… Bên cạnh đó, tín đồ trong chùa còn tổ chức kỵ tổ Ấn Nghiêm Tổ Thân Phổ Thoại (1875 – 1954); Hòa thượng Chơn Quả Đạo Trấn Đương Như (1881 - 1961).
        Hiện nay, chùa Long Tuyền nằm trong sự quản lý của giáo hội Phật giáo thành phố Hội An, được các chư tăng, đại đức trong chùa bảo quản và hương khói thường xuyên. Chùa Long Tuyền có niên đại trên 100 năm, có nhiều giá trị kiến trúc nghệ thuật, lịch sử văn hóa. Các hiện vật trong di tích bảo quản tương đối nguyên vẹn như tượng, chuông, liễn đối, hoành phi… Chùa còn là một địa điểm sinh hoạt tôn giáo đặc trưng của phái Lâm Tế Chúc Thánh, góp phần làm phong phú thêm đời sống tôn giáo Hội An.