Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An
An Mỹ trong tiến trình lịch sử - văn hóa làng xã ở Hội An
Trong số 21 làng xã được thống kê ở Hội An, mặc dù niên đại hình thành không quá sớm như các làng Võng Nhi, Hoài Phô, Cẩm Phô, Hội An,… nhưng làng An Mỹ giữ vai trò quan trọng trong tiến trình lịch sử - văn hóa làng xã ở Hội An. Sự ra đời và phát triển của làng An Mỹ đã minh chứng cho quá trình tụ cư, khai phá vùng đất mới của các lớp cư dân Hội An, đồng thời cũng sáng tạo và truyền lại nhiều giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể và những tư liệu quý đến hôm nay và cho mai sau.
Qua các nguồn tư liệu như gia phả và các sắc phong của tộc Nguyễn Đức, địa bạ thời Gia Long, Quảng Nam xã chí, Quảng Nam tỉnh tạp biên,… đã cho biết làng An Mỹ hình thành vào cuối thế kỷ 18 bởi các tộc Nguyễn Đức, Võ Viết, song đến năm Gia Long thứ 2, tức năm 1803 xã hiệu An Mỹ mới được thành lập. Từ đó cho đến Cách mạng tháng tám năm 1945, xã An Mỹ trực thuộc tổng Phú Triêm Hạ, huyện Diên Khánh (sau đổi thành huyện Diên Phước), phủ Điện Bàn. Đến năm 1946, làng/xã An Mỹ trực thuộc khu V (tức khu Nguyễn Bính), năm 1949 thuộc khu Hội Điền, và năm 1951 thuộc khu Đông. Từ sau năm 1975, An Mỹ là 1 thôn thuộc xã Cẩm Châu, đến năm 2004 đổi thành khối An Mỹ phường Cẩm Châu.
Theo địa bạ lập năm Gia Long thứ 13 (tức năm 1814), xã An Mỹ, phía Đông giáp với xứ Lân Đồi xã Hoa Phô, lấy đất bờ ruộng làm giới hạn; phía Tây giáp xứ Lân Đồi và xứ Cồn Chợ xã Hoa Phô, lấy đất bờ ruộng làm giới hạn; phía Nam giáp xứ Lân Đồi xã Hoa Phô, lấy đất bờ ruộng làm giới hạn, và giáp xứ Phù Sa xã Để Võng, tổng Thanh Châu, thuộc Võng Nhi, có lập cột gỗ và lấy đường nhỏ làm giới hạn; phía Bắc giáp xứ Lân Đồi xã Hoa Phô, lấy đất bờ ruộng làm giới hạn. Tổng diện tích làng An Mỹ thời gian này là 62 mẫu, 7 sào, 9 thước, 9 tấc (trong đó, công điền nơi khác là 4 sào, 7 thước, 5 tấc; tư điền 58 mẫu, 2 sào, 2 thước, 4 tấc; tư điền của người nới khác là 1 sào; Thần từ là 1 mẫu 5 sào; mộ địa là 2 mẫu, 5 sào)[1]. Trong địa bạ năm Gia Long thứ 13 ghi chép nhiều xứ đất thuộc làng/xã An Mỹ như xứ Tầm Vông, Tâm Chiếu, Quyết Mộc, Hói Lác, Hói Nhũ, Lân Đồi, Bãi Đồi, Bãi Tuần, Bãi Dặm, Cồn Vọng. Tư liệu địa bạ cho thấy, ngoài đất ruộng, An Mỹ còn nhiều đất dừa nước và đất trồng dâu. Theo số liệu ghi chép trong Quảng Nam xã chí (tức bản khai folklore về làng xã ở Quảng Nam do Viện Viễn Đông bác cổ thực hiện), đến khoảng năm 1943, xã An Mỹ có tổng diện tích là 100 mẫu với dân số chừng 200 người, cư dân chủ yếu làm nông trồng khoai, lúa, chuối và trầu, cau. Ngoài ra, trong lịch sử, An Mỹ cũng có người làm nghề buôn ghe bầu đường biển vào đến tận Gia Định.
“Thoạt tiên sẽ thấy hai trụ vôi rêu bám đầy, ra vẻ cũ kỹ xưa lắm và một bức bình phong cũng mọc đầy cây. Độ sáu thước Tây, gian đình ra vẻ cũ kỹ và kiểu xưa.
Bốn cột vôi gạch ở ngoài đến 3 hàng cột tròn. Ở giữa là cái hương án chạm và sơn son thép vàng ba mặt, nhưng hư một mặt. Hai bên cái hương án ấy là hai cái nền vôi gạch dùng để đồ cúng khi nào tế lễ.
Bên trái, có một cái bàn thờ nhỏ (vôi gạch) thờ ông Thổ địa. Phía sau, có hai bàn thờ vôi gạch, thờ tả hữu Tiền hiền.
Phía trong cùng là nhà Hậu tẩm để thờ sắc thần. Hai bên là tả hữu chầu vị thần”
Tại đình, hằng năm tế 4 kỳ gồm: Kỳ 1, tế xuân vào ngày 12 tháng Giêng, khi tế có đánh chiêng trống và dùng sinh vật heo, không dùng nhạc lễ; kỳ 2, tế vào ngày mồng 1 tháng 3, cúng các vị Tiền hiền, dùng sinh vật heo, không nhạc lễ; kỳ 3, tế vào ngày mồng 2 tháng 5, chỉ trầm trà; kỳ 4, tế thu vào ngày rằm tháng 8, dùng sinh vật heo. Tại miếu Âm Linh, mỗi năm tế một kỳ vào ngày rằm tháng 3.
Về niên đại, sắc phong thần kỳ sớm nhất cho nhiều vị thần là vào ngày 17 tháng 9 năm Minh Mạng thứ 7 (tức năm 1826) cùng với 10 làng khác ở Hội An, sắc phong muộn nhất vào ngày 25 tháng 7 năm Khải Định thứ 9 (tức năm 1924). Vào các năm Thiệu Trị thứ 3 (tức năm 1843), Tự Đức thứ 3 (tức năm 1850), Tự Đức thứ 5 (tức năm 1852), Tự Đức thứ 33 (tức năm 1880), Đồng Khánh thứ 2 (tức năm 1887), Duy Tân thứ 5 (tức năm 1911), Khải Định thứ 2 (tức năm 1917) đều có sắc phong ban cho các vị thần của làng.
Ngày nay, những giá trị, truyền thống lịch sử - văn hóa do các thế hệ tiền nhân của làng An Mỹ đã dày công sáng tạo, bồi đắp vẫn được gìn giữ, phát huy hiệu quả, góp phần để làng quê An Mỹ ngày thêm thanh bình, giàu đẹp.
Theo địa bạ lập năm Gia Long thứ 13 (tức năm 1814), xã An Mỹ, phía Đông giáp với xứ Lân Đồi xã Hoa Phô, lấy đất bờ ruộng làm giới hạn; phía Tây giáp xứ Lân Đồi và xứ Cồn Chợ xã Hoa Phô, lấy đất bờ ruộng làm giới hạn; phía Nam giáp xứ Lân Đồi xã Hoa Phô, lấy đất bờ ruộng làm giới hạn, và giáp xứ Phù Sa xã Để Võng, tổng Thanh Châu, thuộc Võng Nhi, có lập cột gỗ và lấy đường nhỏ làm giới hạn; phía Bắc giáp xứ Lân Đồi xã Hoa Phô, lấy đất bờ ruộng làm giới hạn. Tổng diện tích làng An Mỹ thời gian này là 62 mẫu, 7 sào, 9 thước, 9 tấc (trong đó, công điền nơi khác là 4 sào, 7 thước, 5 tấc; tư điền 58 mẫu, 2 sào, 2 thước, 4 tấc; tư điền của người nới khác là 1 sào; Thần từ là 1 mẫu 5 sào; mộ địa là 2 mẫu, 5 sào)[1]. Trong địa bạ năm Gia Long thứ 13 ghi chép nhiều xứ đất thuộc làng/xã An Mỹ như xứ Tầm Vông, Tâm Chiếu, Quyết Mộc, Hói Lác, Hói Nhũ, Lân Đồi, Bãi Đồi, Bãi Tuần, Bãi Dặm, Cồn Vọng. Tư liệu địa bạ cho thấy, ngoài đất ruộng, An Mỹ còn nhiều đất dừa nước và đất trồng dâu. Theo số liệu ghi chép trong Quảng Nam xã chí (tức bản khai folklore về làng xã ở Quảng Nam do Viện Viễn Đông bác cổ thực hiện), đến khoảng năm 1943, xã An Mỹ có tổng diện tích là 100 mẫu với dân số chừng 200 người, cư dân chủ yếu làm nông trồng khoai, lúa, chuối và trầu, cau. Ngoài ra, trong lịch sử, An Mỹ cũng có người làm nghề buôn ghe bầu đường biển vào đến tận Gia Định.
Sắc Phong ông Nguyễn Văn Nghi năm Gia Long 2
Trải qua thời gian, cư dân An Mỹ đã xây dựng nhiều công trình thờ tự tín ngưỡng của làng như đình làng, miếu Ngũ Hành, Thành Hoàng, Thiên Tiên, Thái Giám, Âm linh. Đình làng An Mỹ được xây dựng khoảng đầu thế kỷ 19, được trùng tu vào năm Tự Đức thứ 12 (tức năm 1859) và năm Thành Thái thứ 16 (tức năm 1904). Năm 2006, đình An Mỹ được thành phố Hội An đầu tư tu bổ khang trang như bây giờ. Đình đã được xếp hạng di tích cấp tỉnh năm 2011. Vào khoảng năm 1943, đình An Mỹ được ghi chép trong tư liệu Quảng Nam xã chí như sau:“Thoạt tiên sẽ thấy hai trụ vôi rêu bám đầy, ra vẻ cũ kỹ xưa lắm và một bức bình phong cũng mọc đầy cây. Độ sáu thước Tây, gian đình ra vẻ cũ kỹ và kiểu xưa.
Bốn cột vôi gạch ở ngoài đến 3 hàng cột tròn. Ở giữa là cái hương án chạm và sơn son thép vàng ba mặt, nhưng hư một mặt. Hai bên cái hương án ấy là hai cái nền vôi gạch dùng để đồ cúng khi nào tế lễ.
Bên trái, có một cái bàn thờ nhỏ (vôi gạch) thờ ông Thổ địa. Phía sau, có hai bàn thờ vôi gạch, thờ tả hữu Tiền hiền.
Phía trong cùng là nhà Hậu tẩm để thờ sắc thần. Hai bên là tả hữu chầu vị thần”
Tại đình, hằng năm tế 4 kỳ gồm: Kỳ 1, tế xuân vào ngày 12 tháng Giêng, khi tế có đánh chiêng trống và dùng sinh vật heo, không dùng nhạc lễ; kỳ 2, tế vào ngày mồng 1 tháng 3, cúng các vị Tiền hiền, dùng sinh vật heo, không nhạc lễ; kỳ 3, tế vào ngày mồng 2 tháng 5, chỉ trầm trà; kỳ 4, tế thu vào ngày rằm tháng 8, dùng sinh vật heo. Tại miếu Âm Linh, mỗi năm tế một kỳ vào ngày rằm tháng 3.
Đình An Mỹ, ảnh chụp 2015 - Ảnh Hồng Việt
Liên quan đến các đối tượng thờ tự tín ngưỡng trong các đình, miếu của làng, triều Nguyễn đã ban nhiều sắc phong để thờ tự. Đối chiếu trong Quảng Nam xã chí với Quảng Nam tỉnh tạp biên và tài liệu dòng họ Nguyễn Đức, chúng tôi thống kê được An Mỹ có tổng cộng 23 sắc phong trên tổng số 317 sắc phong thống kê được ở Hội An, trong đó có 15 sắc phong thần gồm có sắc phong riêng và sắc phong chung nhiều vị thần (với 24 lượt cho các vị thần, gồm: 5 lần đối với thần Bạch mã Thái giám, 3 lần đối với thần Bộ hạ thị nữ Đàn nương, 8 lần đối với thần Đại Càn quốc gia Nam Hải tứ vị thánh nương, 4 lần đối với thần Ngũ Hành tiên nương, 4 lần đối với thần Thành Hoàng bổn xứ). Về sắc phong nhân vật có 8 sắc phong (xếp sau làng Cẩm Phô và Thanh Hà) cho ông Nguyễn Văn Cẩn (3 sắc), Nguyễn Văn Đằng (1 sắc), Nguyễn Văn Nghi (3 sắc), Nguyễn Thúc Tuấn (1 sắc).Về niên đại, sắc phong thần kỳ sớm nhất cho nhiều vị thần là vào ngày 17 tháng 9 năm Minh Mạng thứ 7 (tức năm 1826) cùng với 10 làng khác ở Hội An, sắc phong muộn nhất vào ngày 25 tháng 7 năm Khải Định thứ 9 (tức năm 1924). Vào các năm Thiệu Trị thứ 3 (tức năm 1843), Tự Đức thứ 3 (tức năm 1850), Tự Đức thứ 5 (tức năm 1852), Tự Đức thứ 33 (tức năm 1880), Đồng Khánh thứ 2 (tức năm 1887), Duy Tân thứ 5 (tức năm 1911), Khải Định thứ 2 (tức năm 1917) đều có sắc phong ban cho các vị thần của làng.
Ngày nay, những giá trị, truyền thống lịch sử - văn hóa do các thế hệ tiền nhân của làng An Mỹ đã dày công sáng tạo, bồi đắp vẫn được gìn giữ, phát huy hiệu quả, góp phần để làng quê An Mỹ ngày thêm thanh bình, giàu đẹp.
[1] Nguyễn Đình Đầu (2010), Nghiên cứu địa bạ triều Nguyễn dinh Quảng Nam, NXB Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, tr.202.
Tác giả: Võ Hồng Việt
Nguồn tin: Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
