Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An
Vấn đề bảo tồn và phát huy di tích, di vật khảo cổ ở Hội An
Tính đến nay, trên mảnh đất Hội An đã có 25 di tích/địa điểm khảo cổ cùng hàng ngàn di vật được phát hiện thuộc các giai đoạn Tiền Sơ sử như di tích Bãi Ông ở Cù Lao Chàm, di tích mộ táng An Bang, Hậu Xá II, Xuân Lâm, Thanh Chiếm và di tích mộ táng - di chỉ Hậu Xá I của phức hệ Văn hóa Sa Huỳnh; Di chỉ Đồng Nà, Trảng Sỏi, Ruộng Đồng Cao, Ruộng rau muống chùa Bà Mụ, Lăng Bà, Bãi Làng thuộc giai đoạn Champa và nhiều di tích thuộc giai đoạn Đại Việt như Di chỉ đình Cẩm Phô, đình ấp Tu Lễ, nhà 129 Phan Chu Trinh, nhà 16 Nguyễn Thị Minh Khai, nhà số 76/18, 80, 85 Trần Phú, Hội quán Triều Châu, trường Nguyễn Duy Hiệu, trường Trần Quý Cáp, Chùa Cầu và nhà 52/2 Phan Chu Trinh và tàu đắm cổ Cù Lao Chàm.
Song song với công tác nghiên cứu, công tác bảo tồn và phát huy di tích, di vật khảo cổ ở Hội An cũng được đặc biệt chú trọng.
Trước hết, đó là kết quả nghiên cứu về các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An đều được các nhà khoa học thông tin, giới thiệu trên các tạp chí hay trong các cuộc hội thảo chuyên ngành như Hội nghị thông báo những phát hiện mới về khảo cổ học hằng năm, đặc biệt là hội thảo khoa học về Văn hóa Sa Huỳnh ở Hội An vào năm 1995. Thông qua đây, giá trị và tầm quan trọng của các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An từng bước được khẳng định và gợi mở ra những hướng nghiên cứu mới đầy thú vị. 
Việc xây dựng hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích các cấp nhằm tạo cơ sở pháp lý và những điều kiện tốt hơn để bảo tồn và phát huy giá trị di tích khảo cổ cũng được tiến hành thường xuyên. Hiện nay, ở Hội An có 02 di tích khảo cổ được xếp hạng di tích cấp quốc gia gồm Di chỉ Bãi Ông thuộc giai đoạn Tiền Sa Huỳnh có niên đại hơn 3000 năm cách ngày nay và di tích Bãi Làng niên đại thế kỷ VIII-X; 05 di tích được xếp hạng cấp tỉnh gồm Di tích mộ táng An Bang, Hậu Xá I, Hậu Xá II thuộc giai đoạn Văn hóa Sa Huỳnh cổ điển và Di chỉ Trảng Sỏi, Lăng Bà Cẩm Thanh thuộc giai đoạn Champa. Bên cạnh đó, nhiều di tích cũng được khoanh vùng bảo vệ và trích lục sơ đồ đất. 
Để hạn chế tình trạng xâm hại, trong những năm qua, một số di tích khảo cổ ở Hội An đã được cắm mốc khoanh vùng bảo vệ và dựng bia thông tin di tích bao gồm di tích Hậu Xá I, Hậu Xá II, An Bang và Trảng Sỏi. Thông qua hình thức này, người dân có thể hiểu rõ hơn giá trị của di tích và những quy định của pháp luật về bảo vệ di tích, tạo điều kiện cho du khách và các nhà khoa học tham quan và nghiên cứu di tích một cách dễ dàng hơn.
Về công tác tuyên truyền, đó là việc thiết lập các bảo tàng chuyên đề và biên soạn các ấn phẩm, tập gấp quảng bá giá trị các di tích, di vật khảo cổ. Năm 1994, bảo tàng chuyên đề về Văn hóa Sa Huỳnh được thiết lập nằm bên cạnh Chùa Cầu với hơn 2000 hiện vật được trưng bày giới thiệu. Đây là những hiện vật tiêu biểu khai quật được tại các di tích khảo cổ ở Hội An thuộc Văn hóa Sa Huỳnh và giai đoạn Chăm sớm. Thông qua hiện vật trưng bày, thông tin thuyết minh và sơ đồ phân bố di tích tại bảo tàng này, người xem có thể nhận biết rõ hơn đặc điểm di tích, di vật và văn hóa Hội An giai đoạn Tiền Sơ sử và Chăm sớm. Sang năm 1995, Bảo tàng Gốm sứ Mậu dịch Hội An cũng ra đời. Bảo tàng này là nơi trưng bày của các hiện vật gốm sứ sưu tập được trong nhân dân và tại các đợt thám sát, khai quật khảo cổ các di tích ở Hội An thuộc giai đoạn Champa và Đại Việt, trong đó đáng chú ý là những hiện vật gốm Chu Đậu trục vớt được từ tàu đắm cổ Cù Lao Chàm và những hiện vật gốm sứ Hizen - Nhật Bản. Người xem có thể hiểu rõ hơn mặt hàng gốm sứ thương mại ở Hội An trong con đường mậu dịch quốc tế tại bảo tàng này. Ngoài ra, nhiều hiện vật khảo cổ ở Hội An cũng được trưng bày, giới thiệu tại bảo tàng Lịch sử - Văn hóa Hội An nằm ở phía sau Quan Công Miếu. 03 bảo tàng chuyên đề trên đều nằm trong khu phố cổ Hội An và được đưa vào ô vé tham quan. Hàng năm, các bảo tàng này đón hàng trăm nghìn lượt khách tham quan, nghiên cứu.
Ngoài trưng bày bảo tàng, một số hiện vật văn hóa Sa Huỳnh Hội An cũng được đưa đi trưng bày theo chuyên đề tại một số bảo tàng lớn trên thế giới như ở Mỹ, Nhật Bản,…
Bên cạnh việc thiết lập các bảo tàng chuyên đề, việc biên soạn, phát hành các ấn phẩm giới thiệu các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An cũng được đầu tư. Hiện tại, nhiều đầu sách giới thiệu các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An đã được ấn hành, tiêu biểu như: Hội An khảo cổ - lịch sử (2003), Văn hóa Sa Huỳnh ở Hội An (2005), Cù Lao Chàm: Vị thế, tiềm năng và triển vọng (2006), Di tích danh thắng Hội An (2007), Di tích Danh thắng Cù Lao Chàm (2007), Nghiên cứu Hội An từ quan điểm khảo cổ (2010), tập gấp giới thiệu về các bảo tàng,…
Những di tích, di vật khảo cổ ở Hội An còn được giới thiệu trong nhiều phóng sự truyền hình, phim tư liệu của các kênh truyền hình VTV Đà Nẵng, VTV1 như: Việt Nam - Nhật Bản và những câu chuyện Phật giáo, Bóng thời gian,..
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác bảo tồn và phát huy di tích, di vật khảo cổ ở Hội An cũng còn nhiều vấn đề đặt ra cần tiếp tục thực hiện.
Trước hết đó là việc bảo quản các hiện vật khảo cổ: Do có tuổi hàng ngàn năm, đặc biệt là có thời gian dài nằm trong lòng đất nên hiện nay nhiều hiện vật khảo cổ đang xuống cấp, bị hư hoại, nhất là các hiện vật sắt nên công tác bảo quản để đảm bảo sự tồn tại lâu dài của hiện vật khảo cổ ở Hội An cần được quan tâm đầu tư thực hiện. Về vấn đề này phải chú ý đầu tư từ phương tiện, thiết bị, phương pháp bảo quản ở kho lẫn ở phòng trưng bày.
Tăng cường sức hấp dẫn của các điểm bảo tàng chuyên đề về di vật khảo cổ đối với khách tham quan thông qua việc nâng cấp, đổi mới hệ thống trưng bày vừa trang trọng, hiện đại vừa phù hợp với không gian ngôi nhà cổ trong khu phố cổ. Bên cạnh đó cũng cần biên soạn các tập gấp, sách giới thiệu riêng cho từng bảo tàng chuyên đề với hình ảnh và màu sắc bắt mắt để phát hoặc bán cho khách tham quan. Ngoài việc nâng cấp, đổi mới hệ thống trưng bày tại các bảo tàng hiện có, đối với Hội An với mục tiêu xây dựng thành Thành phố văn hóa - sinh thái - du lịch, lấy du lịch làm trọng điểm trong cơ cấu kinh tế nên cần thiết thiết lập bảo tàng kiểu mới - bảo tàng tại chỗ để tạo ra những điểm tham quan mới, hấp dẫn và sinh động. Bảo tàng tại chỗ này trước mắt có thể thực hiện tại một điểm khảo cổ nằm trong khu phố cổ như tại nhà số 16 Nguyễn Thị Minh Khai hoặc đình Cẩm Phô.
Tiếp tục xây dựng hồ sơ đề nghị xếp hạng các cấp, trích lục sơ đồ đất và dựng bia cắm mốc cho các di tích khảo cổ.
Biên soạn các ấn phẩm giấy và điện tử giới thiệu những hiện vật tiêu biểu, giá trị đặc trưng của các di tích khảo cổ Hội An để tuyên truyền, giới thiệu đến các bạn bè xa, gần.
Hy vọng rằng trong tương lai không xa, với sự tâm huyết, nỗ lực của các cơ quan chuyên môn và sự quan tâm của chính quyền Thành phố, công tác bảo tồn và phát huy các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An sẽ đạt được những kết quả mới♣
Song song với công tác nghiên cứu, công tác bảo tồn và phát huy di tích, di vật khảo cổ ở Hội An cũng được đặc biệt chú trọng.
Trước hết, đó là kết quả nghiên cứu về các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An đều được các nhà khoa học thông tin, giới thiệu trên các tạp chí hay trong các cuộc hội thảo chuyên ngành như Hội nghị thông báo những phát hiện mới về khảo cổ học hằng năm, đặc biệt là hội thảo khoa học về Văn hóa Sa Huỳnh ở Hội An vào năm 1995. Thông qua đây, giá trị và tầm quan trọng của các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An từng bước được khẳng định và gợi mở ra những hướng nghiên cứu mới đầy thú vị.
Về công tác tuyên truyền, đó là việc thiết lập các bảo tàng chuyên đề và biên soạn các ấn phẩm, tập gấp quảng bá giá trị các di tích, di vật khảo cổ. Năm 1994, bảo tàng chuyên đề về Văn hóa Sa Huỳnh được thiết lập nằm bên cạnh Chùa Cầu với hơn 2000 hiện vật được trưng bày giới thiệu. Đây là những hiện vật tiêu biểu khai quật được tại các di tích khảo cổ ở Hội An thuộc Văn hóa Sa Huỳnh và giai đoạn Chăm sớm. Thông qua hiện vật trưng bày, thông tin thuyết minh và sơ đồ phân bố di tích tại bảo tàng này, người xem có thể nhận biết rõ hơn đặc điểm di tích, di vật và văn hóa Hội An giai đoạn Tiền Sơ sử và Chăm sớm. Sang năm 1995, Bảo tàng Gốm sứ Mậu dịch Hội An cũng ra đời. Bảo tàng này là nơi trưng bày của các hiện vật gốm sứ sưu tập được trong nhân dân và tại các đợt thám sát, khai quật khảo cổ các di tích ở Hội An thuộc giai đoạn Champa và Đại Việt, trong đó đáng chú ý là những hiện vật gốm Chu Đậu trục vớt được từ tàu đắm cổ Cù Lao Chàm và những hiện vật gốm sứ Hizen - Nhật Bản. Người xem có thể hiểu rõ hơn mặt hàng gốm sứ thương mại ở Hội An trong con đường mậu dịch quốc tế tại bảo tàng này. Ngoài ra, nhiều hiện vật khảo cổ ở Hội An cũng được trưng bày, giới thiệu tại bảo tàng Lịch sử - Văn hóa Hội An nằm ở phía sau Quan Công Miếu. 03 bảo tàng chuyên đề trên đều nằm trong khu phố cổ Hội An và được đưa vào ô vé tham quan. Hàng năm, các bảo tàng này đón hàng trăm nghìn lượt khách tham quan, nghiên cứu.
Ngoài trưng bày bảo tàng, một số hiện vật văn hóa Sa Huỳnh Hội An cũng được đưa đi trưng bày theo chuyên đề tại một số bảo tàng lớn trên thế giới như ở Mỹ, Nhật Bản,…
Bên cạnh việc thiết lập các bảo tàng chuyên đề, việc biên soạn, phát hành các ấn phẩm giới thiệu các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An cũng được đầu tư. Hiện tại, nhiều đầu sách giới thiệu các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An đã được ấn hành, tiêu biểu như: Hội An khảo cổ - lịch sử (2003), Văn hóa Sa Huỳnh ở Hội An (2005), Cù Lao Chàm: Vị thế, tiềm năng và triển vọng (2006), Di tích danh thắng Hội An (2007), Di tích Danh thắng Cù Lao Chàm (2007), Nghiên cứu Hội An từ quan điểm khảo cổ (2010), tập gấp giới thiệu về các bảo tàng,…
Những di tích, di vật khảo cổ ở Hội An còn được giới thiệu trong nhiều phóng sự truyền hình, phim tư liệu của các kênh truyền hình VTV Đà Nẵng, VTV1 như: Việt Nam - Nhật Bản và những câu chuyện Phật giáo, Bóng thời gian,..
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác bảo tồn và phát huy di tích, di vật khảo cổ ở Hội An cũng còn nhiều vấn đề đặt ra cần tiếp tục thực hiện.
Trước hết đó là việc bảo quản các hiện vật khảo cổ: Do có tuổi hàng ngàn năm, đặc biệt là có thời gian dài nằm trong lòng đất nên hiện nay nhiều hiện vật khảo cổ đang xuống cấp, bị hư hoại, nhất là các hiện vật sắt nên công tác bảo quản để đảm bảo sự tồn tại lâu dài của hiện vật khảo cổ ở Hội An cần được quan tâm đầu tư thực hiện. Về vấn đề này phải chú ý đầu tư từ phương tiện, thiết bị, phương pháp bảo quản ở kho lẫn ở phòng trưng bày.
Tăng cường sức hấp dẫn của các điểm bảo tàng chuyên đề về di vật khảo cổ đối với khách tham quan thông qua việc nâng cấp, đổi mới hệ thống trưng bày vừa trang trọng, hiện đại vừa phù hợp với không gian ngôi nhà cổ trong khu phố cổ. Bên cạnh đó cũng cần biên soạn các tập gấp, sách giới thiệu riêng cho từng bảo tàng chuyên đề với hình ảnh và màu sắc bắt mắt để phát hoặc bán cho khách tham quan. Ngoài việc nâng cấp, đổi mới hệ thống trưng bày tại các bảo tàng hiện có, đối với Hội An với mục tiêu xây dựng thành Thành phố văn hóa - sinh thái - du lịch, lấy du lịch làm trọng điểm trong cơ cấu kinh tế nên cần thiết thiết lập bảo tàng kiểu mới - bảo tàng tại chỗ để tạo ra những điểm tham quan mới, hấp dẫn và sinh động. Bảo tàng tại chỗ này trước mắt có thể thực hiện tại một điểm khảo cổ nằm trong khu phố cổ như tại nhà số 16 Nguyễn Thị Minh Khai hoặc đình Cẩm Phô.
Tiếp tục xây dựng hồ sơ đề nghị xếp hạng các cấp, trích lục sơ đồ đất và dựng bia cắm mốc cho các di tích khảo cổ.
Biên soạn các ấn phẩm giấy và điện tử giới thiệu những hiện vật tiêu biểu, giá trị đặc trưng của các di tích khảo cổ Hội An để tuyên truyền, giới thiệu đến các bạn bè xa, gần.
Hy vọng rằng trong tương lai không xa, với sự tâm huyết, nỗ lực của các cơ quan chuyên môn và sự quan tâm của chính quyền Thành phố, công tác bảo tồn và phát huy các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An sẽ đạt được những kết quả mới♣
Tác giả: Võ Hồng Việt
Chú ý: Việc đăng lại bài viết trên ở website hoặc các phương tiện truyền thông khác mà không ghi rõ nguồn http://hoianheritage.net là vi phạm bản quyền
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
