BINH BỘ THAM TRI TRẦN NGỌC DAO

Có thể nói mộ cụ Binh bộ tham tri Trần Ngọc Dao là một điển hình về nghệ thuật kiến trúc mộ hợp chất hiện còn ở Hội An. Ngôi mộ có quy mô khá lớn, kiểu dáng quynh, nhà mộ, nhà bia đẹp và bề thế. Ngoài ra, tại ngôi mộ còn có nhiều chi tiết trang trí độc đáo phản ánh một số nét đặc trưng về mỹ thuật thời Nguyễn ở Hội An. Bia mộ và đế bia làm bằng cẩm thạch. Mặt trước đế bia chạm cách điệu hình hai con rồng với thủ pháp tinh xảo. Trán bia trang trí mặt nhật, diềm bia trang trí rồng dây. Mặt bia đề các chức vụ mà cụ Trần Ngọc Dao từng đảm nhiệm và các nội dung khác liên quan đến niên đại ngôi mộ, người lập bia...

    Căn cứ vào nội dung bia mộ, gia phả và hồi cố của con cháu cụ Trần Ngọc Dao hiện sinh sống tại Hội An, nguyên gốc tộc Trần của cụ Trần Ngọc Giao ở phủ Tuyền Châu, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc. Vào khoảng thế kỷ XVII, vị thuỷ tổ là Trần Văn Cồn sang Đại Việt mưu sinh và tạo lập nên nghề làm đồ thau thiết ở làng Mậu Tài, nay là xã Phú Mậu huyện Phú Vang, Thừa Thiên Huế. Vào thời kỳ hưng thịnh của đô thị thương cảng Hội An, một số vị tộc Trần ở làng Mậu Tài - Phú Vang vào lập nên làng Mậu Tài làm nghề thau thiết ở Hội An.
Binh bộ tham tri Trần Ngọc Dao, thuỵ là Trang Khải, sinh năm Kỷ Mùi - 1799 tại làng Mậu Tài - Phú Vang, thuộc đời thứ 8 tộc Trần. Thân Phụ của Tham tri bộ binh Trần Ngọc Dao là Trần Hiếu Luân. Cụ Trần Ngọc Dao sinh hạ được ba người con trai, người con trai trưởng là Trần Bá Lượng. Kể từ đời ông Trần Bá Lượng trở về sau, cách đặt tên lót cho các thế hệ con cháu cũng được cụ Trần Ngọc Dao quy định theo câu: Ngọc - Bá  - Đăng - Đình - Thể - Thế.

    Tại khoa thi Hội năm Kỷ Sửu - Minh Mạng thứ 10 - năm 1829, Cụ Trần Ngọc Dao đỗ Phó Bảng, còn gọi là Ất Tiến sĩ cùng với 4 vị khác. Sinh thời, cụ Trần Ngọc Dao là vị quan có chí tiến thủ cao, làm quan qua hai đời vua Minh Mạng và Thiệu Trị, từng trải trong nam ngoài bắc. Bia mộ cụ Trần Ngọc Dao ở khối Lâm Sa phường Cẩm Phô đề: Cáo thụ Trung Phụng đại phu Binh bộ tham tri kiêm Đô sát viện Phó Hữu đô ngự sử tuần phủ Định Tường đẳng sứ địa phương Đề đốc quân vụ kiêm lý lương hướng thuỵ Trang Khải Trần hầu chi mộ. Theo văn bia, sinh thời cụ Trần Ngọc Dao từng giữ những chức vụ quan trọng dưới triều Nguyễn như: Đề đốc quân vụ, Tuần phủ phủ Định Tường, Phó Hữu đô ngự sử của Đô sát viện, Tham tri bộ Binh. Theo sách Đại Nam thực lục chính biên, trong phần chép về Nguyễn Công Trứ có đề cập đến một chức vụ khác của cụ Trần Ngọc Dao là Tham tri bộ Lễ.
     Tham tri bộ Binh Trần Ngọc Giao mất năm Thiệu Trị thứ 4 - 1844, hưởng hàm Tòng Nhị Phẩm, được ban thuỵ hiệu là Cáo thụ Trung Phụng đại phu.