Vấn đề bảo tồn, phát huy di tích, di vật khảo cổ ở Hội An

          Song song với công tác nghiên cứu, công tác bảo tồn và phát huy di tích, di vật khảo cổ ở Hội An cũng được đặc biệt chú trọng.

          Trước hết, kết quả nghiên cứu về các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An đều đã được thông tin, giới thiệu trên các tạp chí hay trong các cuộc hội thảo chuyên ngành như Hội nghị thông báo những phát hiện mới về khảo cổ học hằng năm, hội thảo khoa học về Văn hóa Sa Huỳnh ở Hội An vào năm 1995. Thông qua đây, giá trị và tầm quan trọng của các di tích, di vật khảo cổ từng bước được khẳng định và gợi mở ra những hướng nghiên cứu mới đầy thú vị.
 

Bảo tàng Văn hóa Sa Huỳnh Hội An
 

         Việc xây dựng hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích các cấp cũng được tiến hành thường xuyên. Hiện nay, ở Hội An có 02 di tích khảo cổ được xếp hạng cấp quốc gia gồm Di chỉ Bãi Ông thuộc giai đoạn Tiền Sa Huỳnh có niên đại hơn 3000 năm cách ngày nay và di tích Bãi Làng niên đại thế kỷ VIII-X; 05 di tích được xếp hạng cấp tỉnh gồm Di tích mộ táng An Bang, Hậu Xá I, Hậu Xá II thuộc giai đoạn Văn hóa Sa Huỳnh cổ điển và Di chỉ Trảng Sỏi, Lăng Bà Cẩm Thanh thuộc thời kỳ Champa.

          Để hạn chế tình trạng xâm hại, trong những năm qua, nhiều di tích khảo cổ đã được cắm mốc khoanh vùng bảo vệ và dựng bia thông tin. Thông qua hình thức này, người dân có thể hiểu rõ hơn giá trị của di tích và những quy định của pháp luật về bảo vệ di tích, tạo điều kiện cho du khách và các nhà khoa học tham quan và nghiên cứu thuận tiện hơn.

         Công tác tuyên truyền được thực hiện với việc thiết lập các bảo tàng chuyên đề và biên soạn các ấn phẩm, tập gấp quảng bá giá trị các di tích, di vật khảo cổ. Năm 1994, bảo tàng chuyên đề về Văn hóa Sa Huỳnh được thiết lập nằm bên cạnh chùa Cầu với hơn 2000 hiện vật được trưng bày giới thiệu. Đây là những hiện vật tiêu biểu được phát hiện tại các di tích khảo cổ ở Hội An thuộc Văn hóa Sa Huỳnh và giai đoạn Chăm sớm. Thông qua hiện vật trưng bày, thông tin thuyết minh và sơ đồ phân bố di tích tại bảo tàng, người xem có thể hiểu rõ hơn đặc điểm di tích, di vật và văn hóa Hội An giai đoạn Tiền - Sơ sử và Chăm sớm. Năm 1995, Bảo tàng Gốm sứ Mậu dịch Hội An tiếp tục ra đời. Bảo tàng này là nơi trưng bày của các hiện vật gốm sứ sưu tập được trong nhân dân và tại các đợt thám sát, khai quật khảo cổ các di tích ở Hội An thuộc giai đoạn Champa và Đại Việt, trong đó đáng chú ý là những hiện vật gốm Chu Đậu trục vớt được từ tàu đắm cổ Cù Lao Chàm và những hiện vật gốm sứ Hizen - Nhật Bản. Qua đây, người xem có thể hiểu rõ hơn mặt hàng gốm sứ thương mại ở Hội An trong con đường mậu dịch quốc tế. Ngoài ra, nhiều hiện vật khảo cổ ở Hội An cũng được trưng bày, giới thiệu tại phòng trưng bày Lịch sử - Văn hóa Hội An tại số 10B đường Trần Hưng Đạo. Hàng năm, các bảo tàng này đón hàng trăm nghìn lượt khách tham quan, nghiên cứu.

          Ngoài trưng bày bảo tàng, một số hiện vật Văn hóa Sa Huỳnh Hội An cũng được đưa đi trưng bày theo chuyên đề tại một số bảo tàng lớn trên thế giới như ở Mỹ, Nhật Bản,…
           Bên cạnh việc thiết lập các bảo tàng chuyên đề, việc biên soạn, phát hành các ấn phẩm giới thiệu các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An cũng được đầu tư. Hiện tại, nhiều đầu sách giới thiệu các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An đã được ấn hành, tiêu biểu như: Hội An khảo cổ - lịch sử (2003), Văn hóa Sa Huỳnh ở Hội An (2005), Cù Lao Chàm: Vị thế, tiềm năng và triển vọng (2006), Nghiên cứu Hội An từ quan điểm khảo cổ (2010), Di tích danh thắng Hội An (2015),…

          Những di tích, di vật khảo cổ ở Hội An còn được giới thiệu trong nhiều phóng sự truyền hình, phim tư liệu của các kênh truyền hình VTV Đà Nẵng, VTV1 như: Việt Nam - Nhật Bản và những câu chuyện Phật giáo, Bóng thời gian,…

          Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác bảo tồn và phát huy di tích, di vật khảo cổ ở Hội An cũng còn nhiều vấn đề cần quan tâm như vấn đề bảo quản các hiện vật khảo cổ, việc tăng cường sức hấp dẫn của các điểm bảo tàng chuyên đề thông qua việc nâng cấp, đổi mới hệ thống trưng bày nhằm làm nổi bật giá trị của các bộ sưu tầm hiện vật. Bên cạnh đó cũng cần biên soạn các tập gấp, sách giới thiệu riêng cho từng bảo tàng chuyên đề với hình ảnh và màu sắc bắt mắt để phát hoặc bán cho khách tham quan. Ngoài việc nâng cấp, đổi mới hệ thống trưng bày tại các bảo tàng hiện có cần nghiên cứu thiết lập bảo tàng kiểu mới - bảo tàng tại chỗ để tạo ra những điểm tham quan mới, hấp dẫn và sinh động. Tiếp tục xây dựng hồ sơ đề nghị xếp hạng các cấp, trích lục sơ đồ đất và dựng bia cắm mốc cho các di tích khảo cổ.

           Hy vọng rằng trong tương lai không xa, với sự tâm huyết, nỗ lực của các cơ quan chuyên môn và sự quan tâm của chính quyền các cấp, công tác bảo tồn và phát huy các di tích, di vật khảo cổ ở Hội An sẽ đạt được nhiều kết quả mới.