Từ cuối năm 1983, Hội An và tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng với sự giúp đỡ của Xí nghiệp Bảo quản Trùng tu Di tích Trung ương đã tích cực xúc tiến lập hồ sơ trình Bộ Văn hóa xếp hạng Khu Phố cổ Hội An là Di tích cấp Quốc gia. Song song với công việc này, Hội An cùng Sở Văn hóa Thông tin, ủy ban Khoa học Kỹ thuật Tỉnh tích cực liên lạc với các cơ quan, với cá nhân các nhà nghiên cứu khoa học thuộc nhiều lĩnh vực trong, ngoài tỉnh, nhất là ở TW và các trường đại học chính thức vận động nghiên cứu, tập hợp tư liệu về Khu phố cổ Hội An. Để học tập kinh nghiệm chuẩn bị các bước chu đáo cho tương lai, tháng 1.1985, UBND Thị xã Hội An cử một đoàn công tác đi dự Hội nghị Bảo tồn Di tích Lịch sử Văn hóa Bình Trị Thiên. Sau khi Bộ Văn hóa ra Quyết định số 506/QD-VH ngày 19.3.1985, Công nhận Khu phố cổ Hội An là Di tích Quốc gia, Hội nghị Khoa học về Khu phố cổ Hội An chính thức được khởi động. Tháng 7.1985, bài viết từ các nơi tới tấp gửi về. Ban Chủ nhiệm, Ban Tổ chức cử Tổ biên tập nội dung tạm trú ở Nhà khách UBND Tỉnh tại Đà Nẵng tiếp thu bài vở, sửa chữa kỹ thuật và phối hợp với Thông tấn xã Việt Nam Khu vực miền Trung in sê-len. Đây là kỹ thuật in ấn nhanh và hiện đại nhất thời đó.
Hội nghị Khoa học về Khu Phố cổ Hội An lần thứ nhất chính thức được khai mạc và thực hiện vào ngày 23 -24/07/1985 tại Hội trường Đảng Tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng, số 06 - Trần Hưng Đạo Hội An hiện nay. Với sự có mặt của 268 đại biểu trong đó có 203 nhà khoa học thuộc 40 cơ quan Bộ, Cục, Vụ, Viện, trường Đại học. Hội nghị tổ chức nhằm thông qua việc nghiên cứu khoa học để thẩm định giá trị nhiều mặt của Khu Phố cổ Hội An, Di tích Quốc gia mới được xếp hạng. Tư tưởng chỉ đạo lúc đó (và cũng là xu hướng chung trong cả nước) là Trung ương xếp hạng, nhân dân đồng tình nhưng phải được giới khoa học thống nhất thẩm định. Vì thế, không gọi là Hội thảo mà tên Hội nghị được chọn bởi có phần nào mang tính xác định có tính pháp lý. Qua 2 ngày tổ chức Hội nghị, hai vấn đề được Ban Chủ tọa Hội nghị gồm các Giáo sư Trần Quốc Vượng, Vũ Trung Lương, Hoàng Đạo Kính, đứng đầu là Giáo sư Phạm Huy Thông và Thứ trưởng Bộ Văn hóa Nông Quốc Chấn cho tập trung thảo luận là đánh giá những giá trị khoa học và định hướng bảo tồn khu di tích đặc biệt quý hiếm này. 36 báo cáo khoa học thành văn và 36 ý kiến được phát biểu tại Hội nghị đã thể hiện việc huy động lực lượng trí tuệ tương đối rộng rãi, đồng bộ, tập trung giải quyết hiệu quả các mục đích đã định.
Kết quả Hội nghị tạo nên tiếng vang lớn trong lãnh đạo và giới khoa học cả nước, bởi trong hoàn cảnh đất nước mới thoát khỏi chiến tranh được 10 năm lại đang ở thời kỳ bao cấp đầy khó khăn, việc tổ chức Hội nghị khoa học về một khu di tích đã là một sự cố gắng và nỗ lực tuyệt vời của Hội An, của Tỉnh. Vì thế, việc xuất bản sau đó để giới thiệu phổ biến rộng rãi nội dung khoa học của Hội nghị còn nhiều khó khăn về kinh phí, về điều kiện in ấn, mặc dù các báo cáo khoa học thời gian sau vẫn được nhiều nhà nghiên cứu địa phương và Trung ương tiếp thu những gợi mở để đi sâu với những đề tài khoa học chuyên ngành khác, làm nền móng gởi mở cho nhiều Hội thảo khoa học chuyên ngành trong nước, quốc tế được thực hiện ở các thời gian sau.
Trải qua thời gian 23 năm, nhiều nhà khoa học tên tuổi đã lần lượt ra đi nhưng tài liệu của Hội nghị vẫn được trân trọng bảo quản, đến nay thể theo nguyện vọng và đề nghị của nhiều nhà khoa học, thực hiện chủ trương của Thành ủy, UBND Thành phố Hội An, nhân dịp Hội An tổ chức lễ công bố Nghị định của Thủ tướng thành lập Thành phố Hội An, Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di tích Hội An đã tiến hành tập hợp nguyên vẹn trên tinh thần giữ nguyên hơi thở của từng bài viết, để chính thức tổ chức in ấn phát hành. Đây là cố gắng lớn, một việc làm không chỉ có ý nghĩa như sự hàm ơn các bậc tiền bối trong khoa học mà còn là hình thức nhằm ghi nhận sự kiện đánh dấu bước chuyển mình quan trọng trong chặng đường lịch sử Khu Phố cổ Hội An đến với Di sản Văn hóa Thế giới. Nhìn lại quá khứ để tiến tới tương lai, bảo tồn vững chắc, phát huy bền vững Di sản Văn hóa Hội An trong thế hội nhập quốc tế, Hội An từ những chập chững buổi đầu, hôm nay đang vươn lên ngoạn mục từng ngày nhưng luôn ngoái nhìn quá khứ, dựa vào truyền thống là một cách khẳng định mình theo kiểu thức văn hóa Hội An độc đáo, riêng biệt.
Xin cảm ơn và mãi mãi biết ơn những khởi đầu từ Hội nghị Khoa học về Khu phố cổ Hội An lần thứ nhất.     
 Có thể việc in ấn phát hành lần này còn nhiều thiếu sót, rất mong quý độc giả, các nhà nghiên cứu lượng thứ và đóng góp ý kiến để những lần tái bản sau hoàn chỉnh, trọn vẹn hơn.